PUŞKİN İLE POSTMODERNİST BİR GEZİNTİ: ABRAM TERTS’İN GÖZÜNDEN GERÇEKLİK VE OYUN ARASINDA PUŞKİN’İ YENİDEN OKUMAK

Abstract

Eleştiri,  deneme ve nesir türünde pek çok yazı kaleme alan muhalif yazar-edebiyatçı Andrey Sinyavski, edebiyat sahnesinde Abram Terts takma adını kullanır. ‘Antisovetçik’ bir eleştirmen olarak gerçek adını kullandığı “Sosyalist Gerçekçilik Nedir?”(1957) adlı denemesinde, Sovyetler Birliği’nin resmi yazınını çarpıcı bir şekilde eleştirmesiyle Çağdaş Rus Edebiyatı’ndaki ilk ciddi postmodernist kırılmanın fitilini ateşler. Sinyavski, Sovyet yönetimi ile ideolojik ve içsel bir uzlaşmazlık içindedir. Sistemin bireyi yönetmesine olduğu gibi sanatı da yönlendirmesine karşı duyduğu öfke, Abram Terts kod adıyla yazdığı edebi eserlerinde tipik Sovyet yazın geleneğini yıkan çarpıcı ve çoğul stillerle yansıtılır.

Yazarın, Puşkin ile Gezinti adlı eseri, 1966-1968 yılları arasında dava arkadaşı Yuli Daniel ile birlikte Sovyet karşıtlığı suçundan Sovyet çalışma kampında bulunduğu bir dönemde yazılır. Roman, deneme vb. pek çok farklı edebi türle ilişkilendirilen eser, Rus edebiyat tarihinin en kült ismi olarak edebiyatın siyasallaştırıldığı SSCB döneminde bile değerini yitirmeyen büyük Rus şairine yönelik zengin göndermeler içerir. Puşkin’in gerçek yaşamı, anekdotlar ve folklorik öğeler aracılığıyla çoklu imgeler halinde yeniden yaratılıp bir anlamda ‘edebiyatın edebiyatı’ yapılarak şairin güncel bir resmi ortaya konulur. Puşkin’in yaşamına konuk olan Terts, onunla çıktığı gezintide şairin kültünü, ciddiyetsizliğe varan bir samimiyetle onun yaşamına, düşüncelerine ortak olarak yıkar, yabancılaştırır ve yeniden inşa eder. Çalışmamızda, hem Sinyavski hem de edebiyat araştırmacıları tarafından özgürlük timsali olarak kabul edilen Puşkin’in, yazara sağladığı yazınsal serbestlikle kültleştirilmenin ve monoton Sovyet edebiyat eleştirisinin dışına çıkartılıp çoksesli bir anlatıya kavuşturulması incelenecektir.