IMMANUEL KANT’TAN MICHEL FOUCAULT’YA AYDINLANMA SORUNSALI VE MODERNLİK

Authors

DOI:

https://doi.org/10.47333/modernizm.2020265879

Keywords:

Immanuel Kant, Aydınlanma, Modernlik, Özne, Özgürlük, Güncellik

Abstract

Immanuel Kant, “Aydınlanma nedir? Sorusuna Yanıt” başlıklı yazısında aydınlanmanın kişisel bir çaba ve atılımla gerçekleşebileceğini savunmuştur. Bu bakımdan aydınlanma öncelikle kişisel düzeyde ele alınmaktadır. Aydınlanma bir kimsenin kendi aklını başkalarının yönlendirmesi olmadan kullanmaya cesaret etmesiyle meydana gelir. Bir kimsenin ergen olmayıştan çıkması ve aydınlanması sadece kendi doğasında bulunan aklı kullanmasını gerektirir. Bu da kişinin kendi iradesiyle kendisini yönlendirecek tek otorite olduğunu, özerk bir varlık olduğunu fark etmesiyle mümkündür. Orta Çağda dogmaların belirlediği akıl bundan böyle kendi kendisine yeterli hale gelmektedir. Böylece insan tarihte ilk defa kendi kendine yeten bir özne olarak ortaya çıkmaktadır. Bu tür bir özne kavrayışı modern düşüncenin temelinde bulunur. Ancak buradaki temel sorunlardan biri, kişinin aklını kullanma cesaretini gösterebileceği koşulun nasıl bulunacağıyla ilgilidir. Bu anlamda aydınlanmanın bireyin ergin olmayıştan çıkmasıyla sınırlandırılamayacağı, bireyleri aşan bir koşula ihtiyaç duyduğu söylenebilir. Zaman ve mekandaki, Doğu ve Batı, geçmiş ve bugün arasındaki farklar aydınlanmanın koşullarını belirler. Bireyler içinde yaşadıkları toplumsal dünyanın ve tarihsel koşulların imkân verdiği ölçüde akıllarını kullanmaya cesaret edebilirler ve özgür bir biçimde düşünebilirler. Bu değerlendirmelerle birlikte Kant’ın aydınlanma nedir sorusuna verdiği cevapta özne ve özgürlüğü vurgulamasıyla modernizmin temel parametrelerinden birini formüle ettiğini görmekteyiz. Özne, aydınlanmanın olduğu gibi modernizmin de temelinde yer alan bir kurucu unsurdur. Özne, bağımsız anlama ve düşünme çabasına girişebilmenin olmazsa olmaz imkanını sağlamaktadır. Öznenin bu şekilde tarihsel imkan bulmasıyla genel olarak felsefi modernizmin özel olarak ise modernist bilim ve estetik değerlendirmelerin önü açılmıştır. Bu makalede Kant’ın kendi metinlerinden hareketle aydınlanma ve modernlik konusundaki görüşleri irdelenmekte, bu görüşlerin günümüzde bulduğu başlıca yankılar üzerinde durulmakta ve bu bağlamda özellikle Michel Foucault’nun değerlendirmeleri dikkate alınmaktadır.

Published

2020-12-31

How to Cite

HÜLÜR, H., & BİRCAN, U. . (2020). IMMANUEL KANT’TAN MICHEL FOUCAULT’YA AYDINLANMA SORUNSALI VE MODERNLİK. JOURNAL OF MODERNISM AND POSTMODERNISM STUDIES (JOMOPS), 1(2), 23-38. https://doi.org/10.47333/modernizm.2020265879